وقتی در مورد پوست شاد و سالم صحبت می‌کنیم، اغلب اصطلاح «سد دفاعی پوست» را به‌عنوان کلید اصلی حفظ پوست سالم می‌شنویم؛ با این‌حال سد دفاعی پوست دقیقاً چیست و برای این‌که بتوانیم بهترین عملکرد را برای این بخش از پوست داشته باشیم؟ به چه نکاتی در روتین مراقبت از پوست نیاز داریم؟
سد دفاعی پوستی چیست؟
پوست انسان از سه لایه تشکیل می‌شود:
- زیر پوست یا هیپودرم (Hypodermis) که پایین‌ترین لایه دستگاه پوششی بدن
- لایه میانی یا درمیس (Dermis)
- لایه بالایی پوست یا اپیدرم (Epidermis)
سد دفاعی پوست در واقع به لایه بالایی و یا بیرونی پخش روی پوست اشاره دارد که اصطلاحاً با نام لایه شاخی نیز شناخته می‌شود. عملکرد اصلی این لایه حفظ رطوبت ضروری و محافظت از پوست در برابر خطرات و آسیب‌های محیطی است.
لایه شاخی که خارجی‌ترین پخش لایه بیرونی یا اپیدرم است از سلول‌ها و چربی‌های متعددی تشکیل می‌شود. در واقع این لایه حاوی سلول‌های مرده کورنئوسیت و مایع بین سلولی است که از پوست در برابر عوامل خارجی و از دست دادن رطوبت محافظت می‌کند.
در این لایه سلول‌های پوست مانند آجرهای یک دیوار به‌طور محکم در کنار هم قرار گرفته‌اند؛ در حالی که چربی‌ها یا لیپیدها به‌عنوان ملاتی بین دیوار عمل می‌کنند تا آنها را در کنار هم نگه دارند.
در نتیجه این دو بخش یک سپر را تشکیل می‌دهند که مانع از نفوذ عوامل استرس‌زای محیطی به پوست و ایجاد آسیب می‌شود و در عین حال از خروج رطوبت نیز جلوگیری می‌کند. با این حال، زمانی که این بخش یعنی سد دفاعی پوستی آسیب دیده باشد، مشکلات متعددی احتمال دارد که برای پوست رخ دهد.
چه عواملی باعث آسیب سد دفاعی پوست می شود؟
اگرچه سد دفاعی به‌عنوان یک سپر مقاومتی برای پوست عمل می‌کند اما نیروهای داخلی و خارجی می‌توانند آن را ضعیف سازند و با کاهش مقاومت سد دفاعی پوست آسیب‌های مختلفی برای پوست ایجاد شود. از بارزترین عواملی که باعث آسیب سد دفاعی پوست می‌شوند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- قرارگیری در معرض نور خورشید
- لوازم آرایشی و صابون‌هایی که چربی طبیعی پوست را از بین می‌برند،
- مواد قلیایی که رطوبت پوست و pH پوست را مختل می‌سازند،
- تغییرات آب و هوایی به‌ویژه سرمای شدید یا خشکی زیاد هوا
- رطوبت کم یا هوای خشک
- استرس و اضطراب شدید
- بروز آسیب‌های پوستی مانند سوختی یا بریدگی
- عدم استفاده از مواد آبرسان و مرطوب‌کننده
- بیماری‌های پوستی مانند اگزما، ماهیاک، روزاسه‌ی آکنه، پسوریازیس و…
- قرار گرفتن در معرض آلرژن‌ها، محرک‌ها و آلاینده‌ها
- پیری
- آکنه و جوش‌های پوستی
- مصرف استروئیدها
همچنین آلفا هیدروکسی اسیدها، اسید رتینوئید، اسیدهای بتا هیدروکسی و اسیدهای آمینه نیز از جمله موادی هستند که در صورت استفاده نادرست، می‌توانند مقاومت سد دفاعی طبیعی پوست را در برابر عفونت باکتریایی و آسیب‌های محیطی کاهش دهند.
علاوه بر این سد پوستی نیز ممکن است توسط اقدامات خاص آسیب ببیند که شامل دوش آب گرم، لایه‌برداری بیش از حد، یا استفاده از مواد خشن روی پوست می‌شود. مواد سمی مانند فرمالدئید، ایزوبوتیل، و ایزوپروپیل پارابن ها، در میان سایرین، ممکن است ترکیبات خشن در نظر گرفته شوند.
علائم آسیب دیدگی سد دفاعی پوست چیست؟
علائم تخریب و آسیب سد دفاعی پوست در بیشتر موارد قابل مشاهده است و معمولاً این علائم یک یا چند مورد از موارد زیر هستند که روی پوست ظاهر می‌شوند:
- خشک و پوسته پوسته شدن پوست
- افزایش التهاب و حساسیت‌های پوستی
- بروز و یا افزایش عفونت‌های باکتریایی، ویروسی یا قارچی پوستی
- ایجاد آکنه و جوش پوستی
- سوزش پوست به ویژه در هنگام استفاده از محصولات مراقبتی
- خارش و قرمزی پوست
- افزایش پاسخ‌های آلرژیک
چگونه می توان سد دفاعی آسیب دیده را ترمیم کنید؟
خوشبختانه ترمیم و بهبود سد دفاعی پوست آسیب دیده با ایجاد تغییرات ساده در روتین مراقبت از پوست، قابل انجام است. به‌عنوان مثال محصولات بدون عطر را جایگزین محصولات عطری کنید، پوست خود را با یک پاک‌کننده ملایم بشویید و همچنین لایه‌برداری را متوقف سازید.
علاوه بر این از آنجایی که پوست‌تان احتمالاً در نتیجه آسیب رطوبت خود را از دست می دهد، آبرسانی می‌تواند به بهبود سد دفاعی پوستی کمک کند. استفاده از یک مرطوب‌کننده غلیظ حاوی گلیسرین، سرامید، هیالورونیک اسید و… به‌صورت روزانه برای عملکرد صحیح سد پوست ضروری است.
چگونه از آسیب به سد دفاعی پوست جلوگیری کنیم؟
برای جلوگیری از آسیب به سد دفاعی پوست باید از آن در برابر عناصر و مواردی که باعث ضعیف شدن آن می‌شوند، محافظت کنید. اقدامات زیر می‌تواند به جلوگیری از آسیب این لایه مهم پوست بسیار کمک کند:
- استفاده از کرم ضد آفتاب
- استفاده از مرطوب کننده به‌ویژه بعد از حمام
- استفاده از پاک‌کننده‌های ملایم و غیرصابونی
- استفاده از اسکراب‌های صورت ملایم
- استفاده از سرم ویتامین سی یا آنتی‌اکسیدان‌های دیگر در روتین مراقبت از پوست
- عدم قرارگیری طولانی مدت در معرض گرما و سرما شدید و هوای خشک
چرا سد دفاعی پوستی مهم است؟
اکنون که با سد دفاعی پوست به‌طورکامل آشنا شده‌اید می‌دانید که سد دفاعی سالم راز داشتن پوستی خوب، درخشان و سالم است. در واقع این بخش از پوست‌تان اولین خط دفاعی شما در برابر باکتری‌ها، مهاجمان خارجی و اساساً هر چیز بدی که پوست آسیب بزند، است. بنابراین اگر بخواهید یک پوست سالم داشته باشید باید مطمئن شوید که از سد دفاعی پوست به خوبی محافظت می‌کنید.
با داشتن یک سد دفاعی پوستی انعطاف‌پذیر، همچنین مطمئن می‌شوید که پوست شما می‌تواند تمام آن مواد فعال فوق‌العاده مانند رتینول، اسیدهای هیدروکسی و ویتامین‌ها را تحمل کند و قادر به استفاده از آنها در شرایطی باشد که بهترین نتیجه را خواهند داشت.
به‌طورکلی با ۴ روش خاص میتوانید سد دفاعی پوست‌تان را تقویت کنید:
- استفاده از مکمل‌های موضعی مانند سرامیدها، کلسترول و اسیدهای چرب ضروری
- تحریک تولید اجزای سد دفاعی پوست
- افزایش آبرسانی پوست
- استفاده از مواد تسکین‌دهنده برای کاهش التهاب
۹ ماده تقویت کننده سد دفاعی پوست
ما با در نظر گرفتن ۴ روش خاص بالا برای تقویت و افزایش بهبود سد دفاعی پوست، نه موادی که می‌توانند به خوبی از پوست شما محافظت کنند و باعث افزایش شادابی و سلامت سد دفاعی شوند را شناسایی کرده‌ایم که در ادامه به معرفی آنها خواهیم پرداخت:
سرامیدها ضروری ترین ماده برای تقویت سد دفاعی پوست
سرامیدهای نوعی از لیپیدها هستند که نقش حیاتی در ساختار و عملکرد بدن دارند. این ماده جزء اصلی سد دفاعی پوست است و یک سد دفاعی پوست آسیب دیده معمولاً از مقدار کمی سرامید برخوردار است. در واقع بروز آکنه، لک و درماتیک مربوط به سطح ناکافی سرامیدها می‌شود و قطعاً شما نمی‌توانید بدون مزایای معجزه‌آسای سرامیدها سد دفاعی پوست خود را تقویت یا ترمیم کنید.
این مولکول‌های چربی باعث تقویت سد دفاعی پوست می‌شود، رطوبت را در خود نگه می‌دارد و تا حد بسیار زیادی علائم قابل مشاهده پیری را کاهش می‌دهند.
اگرچه سرامیدها به‌طور طبیعی در بدن شما وجود دارند و به بخشی از سد دفاعی پوست‌تان هستند، اما با افزایش سن و برخی از عوامل بیرونی تعداد آنها کاهش می‌یابد. بنابراین با استفاده از محصولات غنی از سرامیدها و مصرف مکمل میتوانید این نیاز اساسی پوست را برطرف کنید.
به‌طورکلی دو نوع سرامید وجود دارد:
- سرامیدهای طبیعی
- سرامیدهای مصنوعی
سرامیدهای مصنوعی یا شبه سرامید (pseudoceramide) که در آزمایشگاه‌ها تولید می‌شوند نسبت به سرامید طبیعی پایداری بیشتری دارند به همین خاطر معمولاً در محصولات مراقبت از پوست و حتی مو وجود دارند. همچنین سرامیدهای مصنوعی در ۱۲ نوع مختلف وجود دارند که رایج‌ترین آنها شامل موارد زیر می‌شوند و معمولاً نام آنها در محصولات مراقبت از پوست ذکر شده است:
- سرامید ۱ یا سرامید EOS
- سرامید ۲ ، سرامید NS یا NG
- سرامید ۳ یا سرامید NP
- سرامید ۶-II یا سرامید AP
- سرامید ۹ یا سرامید EOP
- فیتواسفنگوزین
- اسفنگوزین
هیالورونیک اسید قوی ترین آبرسان سد دفاعی پوست
همانطور که می‌دانید هیالورونیک اسید 1000 برابر وزن خود، درونش آب دارد به‌همین خاطر بسیار به حفظ رطوبت کمک می‌کند و باعث نرم، لطافت و البته تقویت سد دفاعی پوست می‌شود. جالب است بدانید که هیالورونیک اسید نیز مانند سرامیدها انواع مختلفی دارند.
- هیالورونات روی یا Zinc Hyaluronate که به‌طور سنتی برای درمان زخم‌های که دیر خوب می‌شوند مانند زخم‌های دیابتی استفاده می‌شود. زینک هیالورونات نه تنها زخم‌های سخت را بهبود می‌بخشد بلکه باعث کاهش زمان بهبود زخم‌ها نیز می‌شود.
- Hyalorepair یک اسید هیالورونیک ثبت شده دیگر است که عملکرد و بازیابی پوست را هدف قرار می‌دهد.
- هیالورونات سدیم یا HAbooster که به پوست نفوذ می‌کند تا رطوبت را به سطوح عمیق‌تر برساند و باعث تحریک تولید فیبروبلاست و کلاژن شود.
نیاسینامید یک یار قوی برای تقویت سد دفاعی پوست
نیاسینامید یک عنصر فوق ستاره به‌دلیل ماهیت برای تقویت سد دفاعی پوست است که چند عملکرد مختلف را انجام می‌دهد:
- تولید اجزای تقویت‌کننده سد دفاعی پوست مانند سرامیدها را افزایش می‌دهد.
- باعث روشن شدن و همچنین کاهش ظاهر منافذ پوستی می‌شود.
- باعث افزایش تنظیم ترشح سبوم و کاهش علائم پیری پوست می‌شود.
- همچنین از طریق افزایش سطح هیدراتاسیون و رطوبت به ترمیم سطح پوست نیز کمک می‌کند.
گلیسیرین آبرسانی قوی تر از هیالورونیک اسید
در حالی که هیالورونیک اسید با اسم خاص خودش به‌عنوان یک ماده پر زرق و برق آبرسان شناخته می‌شود اما عملکرد گلیسرین از این ماده نیز عالی‌تر است؛ اما به اندازه همتای خود زرق و برق ندارد.
مطالعات مختلف ثابت کرده است که گلیسرین می‌تواند به لایه‌های سد دفاعی پوست نفوذ کند و به‌طور مداوم و برای چند روز به پوست آبرسانی کند. این ماده علاوه بر تقویت سد دفاعی برای درمان خشکی شدید و ترمیم خاصیت ارتجاعی پوست نیز بسیار موثر عمل می‌کند.
بتا گلوکان جو دوسر یار کمکی قوی اما ناشناخته
بتا گلوکان جو دوسر تا همین اواخر تقریباً یک ماده نسبتاً ناشناخته بود که یک نوع قند پیچیده است و از جود دوسر به دست می‌آید. این ماده یک منبع عالی برای تقویت پوست‌های حساس و آسیب‌دیده است که عمدتاً به دو صورت عملکرد دارد:
- تسکین تحریکات پوستی و کمک به حداقل رساندن قرمزی و التهاب،
- یک ماده موثر ضد پیری برای سفت و چاق شدن خطوط ریز و چین‌و‌چروک.
همچنین بتا گلوکان جو دوسر دارای خواص آنتی‌اکسیدانی است که به محافظت از پوست در برابر جلوگیری از آسیب‌های بیشتر نیز کمک می‌کند.
آلانتوئین ماده ای جادویی از دل سنت های کره جنوبی
آلانتوئین زمانی فقط در فرهنگ و سنت کره جنوبی یا اصطلاحاً کی بیوتی (K-Beauty) محبوب بود و مورد استفاده قرار می‌گرفت؛ اما با استقبال گسترده صنعت زیبایی از سنت کره جنوبی اکنون این ماده در سراسر جهان مورد استفاده قرار می‌گیرد.
آلانتوئین به‌طور موثر التهابات پوستی پوست را تسکین می‌دهد و همچنین به‌عنوان یک مرطوب‌کننده قوی عمل می‌کند. همچنین این ماده می‌تواند به کاهش پاسخ پوست به مواد فعال نیز کمک کند. به همین خاطر اغلب در فرمول‌های مواد پوستی گنجانده می‌شود تا از بروز هرگونه عوارض جانبی بالقوه جلوگیری شود.
پانتنول جلوگیری از دست دادن آب ترانس اپیدرمال
پانتنول، یک ترکیب شیمیایی مشتق شده از پانتوتنیک اسید (ویتامینB5 ) است که به‌طور گسترده در محصولات مراقبت از پوست و مو مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ماده نه تنها باعث افزایش جذب رطوبت می‌شود بلکه می‌تواند رطوبت را برای مدت زیادی در پوست حفظ کنید. به‌همین خاطر در تقویت سد دفاعی و افزایش انعطاف‌پذیری بیشتر و درخشندگی پوست به‌شدت مفید است.
علاوه بر این پانتنول از خروج آب ترانس اپیدرمال (TEWL)، اتفاقی طبیعی که در طی آن پوست برای مرطوب نگاه داشتن خود در طول روز چیزی حدود نیم لیتر آب را از لایه‌های عمیق پوست به سطح آن می‌فرستد، نیز جلوگیری می‌کند. این ماده با ا خواص ضد التهابی خود به بهبود آبرسانی، استحکام و ظاهر صاف پوست کمک می کند. یکی دیگر از اثرات پنتنول آرام بخش و تسکین‌دهنده بودن آن است. که باعث کاهش قرمزی پوست و التهاب آن نیز می‌شود.
اتیل لینولئات و کاهش علائم پیری
اتیل لینولئات جزوء روغن‌هایی شبیه به اسیدهای چرب آزاد و یکی از چربی‌های اصلی اپیدرمی پوست است. اتیل لینولئات که شکل پایداری از امگا ۳ است، باعث تقویت این اسید مفید در پوست می‌شود که در نتیجه به‌عنوان یک آنتی‌اکسیدان قوی عمل کرده و موجب روشن کنندگی پوست و کاهش نشانه‌های پیری خواهد شد.
روغن دانه چیا سرشار از امگا ۳ و ۶
روغن دانه چیا نه تنها یک ماده غذایی فوق‌العاده در اسموتی‌های شماست، بلکه یک ماده فوق‌العاده برای تقویت سد دفاعی پوست است، زیرا منبع غنی از اسیدهای چرب است. از بین تمام منابع غذایی شناخته شده، چیا حاوی بالاترین غلظت امگا ۳ (لینولئیک) و امگا ۶ (آلفا لینولئیک) است. این روغن هم تسکین دهنده، هم مرطوب‌کننده است و هم به کاهش لک نیز بسیار کمک می‌کند.
برای محافظت از پوست آسیب دیده چه محصولاتی را پیشنهاد می کنید؟
خوشبختانه محصولات زیادی در طیف گسترده‌ای از قیمت‌ها در بازار وجود دارند که می‌توانند از سد دفاعی آسیب دیده پوست محافظت کنند. آبرسان و پاک‌کننده سراوی با پایین‌ترین قیمت و مرطوب‌کننده و ژل آبرسان نوتروژینا با یک قیمت بالاتر دو محصول بسیار مناسب و عالی هستند.
در محصولات سراوی عمدتاً سرامیدها و اسید هیالورونیک وجود دارند و می‌توانند رطوبت لازم را دوباره تامین سازنند. علاوه بر این در محصولات نوتروژینا علاوه بر اسیدهای چرب و سرامیدها، فناوری بازسازی و بهبودی سد دفاعی پوست وجود دارد که باعث افزایش رطوبت پوست و در عین حال صافی و درخشانی آن می‌شوند.
با این‌حال توجه داشته باشید که انتخاب‌های سطح بالاتری نیز وجود دارد و میتوانید با نیاز پوستی خود آنها را تهیه کنید و یا از یک مشاور پوست متناسب با آسیب سد دفاعی پوست‌تان، راهنمایی دریافت کنید.
