در حالی‌که بیشتر افراد بر این باور هستند که ورود محصولات آرایشی به بازار از ۱۰۰ سال گذشته شروع شده و رونق گرفته است؛ اما کشفیات باستان‌شناسان ثابت می‌کند که استفاده از لوازم آرایشی به هزاران سال قبل باز می‌گردد! این در حالی است که در کتاب‌های تاریخی متعددی اهمیت استفاده از لوازم آرایشی برای مردان و زنان در دوره‌های مختلف زمان مورد بررسی قرار گرفته است.
اگر شما هم جزو آن دسته افرادی هستید که وقتی از لوازم آرایشی استفاده می‌کنید با خود می‌گوید: «این لوازم از کجا آمده؟ از چه زمانی مورد استفاده قرار می‌گرفته؟ و در گذشته چه شکلی بوده است؟» و یا هر کنجکاوی دیگری در این زمینه دارید، در صفحه‌ی درستی قرار گرفته‌اید؛ زیرا ما قصد داریم به‌طور کامل به بررسی تاریخچه لوازم آرایشی بپردازیم و هر آن‌چه که باید در این باره بدانید را در اختیارتان قرار دهیم؛ پس تا آخر مطلب با ما همراه باشید.
لوازم آرایشی دقیقاً به چه معنا است؟
قبل از این‌که به سراغ تاریخچه لوازم آرایشی برویم، بیایید بررسی کنیم که کلمه آرایشی دقیقا به چه معنا است و از کجا ریشه گرفته است؟
«لوازم آرایشی» به انگیسی «cosmetics» از کلمه «kosmētikos» و یونان باستان ریشه گرفته شده است. در اصل کلمه‌ی «kosmētikos» از ترکیب سه کلمه «order»، «decorate» و «ornament» به‌وجود آمده که به ترتیب به معنای «نظم»، «آراستن» و « لوازم زینتی» است.
در واقع در دوران قدیم به‌ویژه مصر باستان هر شی یا وسیله تزیینی که باعث آراستن افراد میشد بهعنوان لوازم آرایشی شناخته می‌شود؛ اما در حال حاضر براساس مقررات ((EC) شماره ۱۲۲۳/۲۰۰۹) اتحادیه اروپا، لوازم آرایشی به موادی گفته می‌شود که در تماس خارجی با بدن انسان مانند پوست، ناخن، مو، دندان‌ها و دهان با اهداف زیر باشند:
– تمیز کردن
– خوشبویی و از بین بردن بوی بد بدن
– تغییر ظاهر
– محافظت و نگهداری در شرایط استاندارد
همچنین مقررات لوازم آرایشی اتحادیه اروپا، دقیقاً مشخص کرده است که کدام مواد نگهدارنده، تمیز کننده، ضد آفتاب و سایر مواد می‌توانند به عنوان یک محصول آرایشی- بهداشتی مورد استفاده قرار گیرند. در همین راستا طبق قانون فدرال غذا، دارو و آرایشی و بهداشتی (FD&C) اصطلاح رایج لوازم آرایشی به محصولاتی مانند سایه چشم، ریمل، رژ لب و … اشاره دارد و محصولاتی که برای رنگ کردن، صاف کردن، پاکسازی یا حالت دادن به مو استفاده می‌شوند، نیز جزو لوازم آرایشی قرار می‌گیرند همچنین لاک ناخن، محصولات شست‌وشوی بدن، مرطوب‌کننده‌ها و عطرها نیز در این لوازم آرایشی هستند.
همچنین چارچوب اصلی نظارتی برای محصولات آرایشی و بهداشتی دارای قوانینی است مانند ارزیابی ایمنی، الزامات برچسب توضیحات، تاریخ تولید و انقضا، درست بودن ادعاهای تبلیغاتی، ثبت محصول در سامانه غذا، دارو و آرایشی و بهداشتی و… که هر تولیدکننده محصولات آرایشی و بهداشتی باید آن‌ها را رعایت کند.
تاریخچه پیدایش لوازم آرایشی ؛ ۶۰۰۰ سال قبل از میلاد
وقتی صحبت از تاریخچه لوازم آرایشی می‌شود، اغلب و بلافاصله مصر باستان در ذهن افراد نقش می‌بندد. واقعیت این است که اگرچه غارنشینان از روغن‌ها، پمادها و رنگ‌ها در عصر حجر برای زیبایی و طراوت پوست خود استفاده می‌کردند اما این مصریان بودند که دانش خود را در این زمینه به صورت نوشتاری به دیگران منتقل کردند.بنابراین می‌توان گفت که قدمت آرایش به ۶۰۰۰ سال قبل از میلاد برمی‌گردد که از مصریان شروع می‌شود.
مصریان باستان در کتاب‌های‌شان در مورد بهداشت شخصی و تغییر ظاهر با آرایش کامل توضیح داده‌اند. مصریان آرایش را منبع قدرت شخصی می‌دانستند. و معتقد بودند که داشتن آرایش روی چشم آن‌ها را از «چشم بد» محافظت می‌کند. همچنین آن‌ها استتفاده از لوازم آرایشی را فقط برای زنان نمی‌دانستند و معتقد بودند که زن مرد هر دو باید به بهداشت و آرایش شخصی پایبند باشند.
محبوبیت استفاده از لوازم آرایشی در مردان و زنان مصر باستان از طریق تصاویری که از نفرتیتی و کلئوپاترا به جا مانده کاملاً مشخص است در حالی که همیشه نیز چشم‌های فرعون مداد کشیده و سیاه است.
در این دوره زمانی استفاده از سایه چشم و سرمه سیاه بسیار پرطرفدار بود. عمدتاً پایه تهیه رنگ چشم سبز از مالاکیت و رنگ چشم آبی از لاجورد بود. همچنین از زغال خرد شده نیز برای سرمه سیاه استفاده می‌کردند.
همچنین زنان مصری برای آرایش ناخن‌ها و لب‌ها از حنا استفاده می‌کردند. علاوه بر این برای ساخت عطر استفاده از دارچین و روغن کُندُر و یا سَغِز بین مردمان مصر بسیار رایج بود.
این در حالی بود که آرایش کردن برای مصریان حکم سلامتی نیز داشت. بهعنوان مثال کشیدن سرمه در چشم برای محافظت از اشعه‌های خورشید، جلوگیری از نیش حشرات و التهاب‌های چشمی بود. علاوه بر این خواص درمانی آلوئه‌ورا نیز توسط مصریان کشف شده استت. آن‌ها برای مراقبت از پوست و هم برای زیبایی از این گیاه استفاده می‌کردند.
اگرچه در لوازم آرایشی آن دوران از مواد سمی متنوعی استفاده میشد و ما فرض را بر این می‌گذاریم که آن‌ها نسبت به میزان خطرناک بودن این مواد ناآگاه بودند؛ اما دانشمندان در تحقیقات خود دریافته‌اند موادی که حاوی سرب بوده به عمد بهعنوان دارو استفاده میشد تا باعث دفع انگل‌ها و در عین حال افزایش سیستم ایمنی بدن شود.
با این‌حال، به‌طور کلی، زیبایی و هنر آراستن در مصر باستان از اهمیت بالایی برخوردار بود. همچنین بهداشت فردی، نظافت و افزایش زیبایی با استفاده از مواد آرایشی و تزئینی (به‌ویژه سرمه و سایه چشم) بخش جدایی‌ناپذیر از فرهنگ و نظام اعتقادی مصریان بود.
علاوه بر این، مصریان از روغن‌ها، پمادها و عطرهای آرایشی فقط برای افرادی که زنده بودند استفاده نمی‌کردند؛ بلکه طبق موادی که در مقبره‌های فراعنه در اهرام یافت شده است؛ آن‌ها این مواد آرایشی را از طریق مومیایی کردن به اجساد می‌زدند تا آن در زندگی پس از مرگ «ابدیتی زیبا» داشته باشند.
تاریخچه پیدایش لوازم آرایشی؛ ۴۰۰۰ سال قبل از میلاد
به مرور زمان دانش مصریان در دست یونانیان باستان قرار گرفت و توسعه بیشتری یافت. یونانی‌ها بیشتر تمایل داشتند از روغن زیتون و لوازم آرایشی بر پایه عسل استفاده کنند.
«ذهن سالم در بدن سالم» تبدیل به جز اصلی فلسفه بقراط شد. بنابراین بهداشت شخصی نیز در این دوران در کنار استفاده از پمادها، روغن‌ها، ورزش و تغذیه سالم اهمیت زیادی پیدا کرد.
در همین دوران مردم روم باستان نیز به سراغ آرایش کردن و لوازم آن رفتند. آن‌ها بیشتر تلاش می‌کردند تا ظاهری «طبیعی» داشته باشند. معمولاً زنان رومی رنگ‌های ملایم را برای آرایش گونه و لب‌ها خود انتخاب می‌کردند که از گیاهان، میوه‌ها یا رنگ‌های حاوی سرب و جیوه به دست می‌آمد.
رومیان نیز مانند یونانیان با استفاده از عسل و روغن زیتون برای ساختن محصولات مراقبتی پوست استفاده می‌کنند تا بهعنوان مرطوب‌کننده و پاک‌کننده پوست آن‌ها را طبیعی و بی‌عیب نشان دهد.
با این‌حال رومیان و یونیان مانند مصریان در مورد آرایش چشم‌ها و ابروها اصلاً طبیعی عمل نمی‌کردند و با استفاده از زغال چوب ابروها را پررنگ‌تر و دور چشم‌ها را تیره‌تر می‌کردند.
۳۰۰۰ سال قبل از میلاد تا ۶۰۰ سال پس از میلاد
تمدن‌های باستانی در مناطق مدیترانه تنها کسانی نبودند که لوازم آرایشی را توسعه دادند؛ بلکه در سال‌های بعد به ویژه از ۳۰۰۰ سال قبل از یلاد تا ۶۰۰ سال پس از میلاد مسیح استفاده از لوازم آرایشی در بسیاری از کشورها به‌ویژه چین، هند و اندونزی از اهمیت زیادی برخوردار شد.
در طول این دوره، خانواده سلطنتی چینی از لاک ناخن برای نشان دادن موقعیت اجتماعی خود استفاده می‌کردند. رهبران رده بالا از لاک نقره‌ای یا طلایی می‌زدند و رهبران رده پایین رنگ مشکی یا قرمز را باید انتخاب می‌کردند و استفاده از هر گونه لاک ناخن برای طبقات فقیر ممنوع بود.
این در حالی است که تاریخ استفاده از لوازم آرایشی ناخن نیز به مصر و چین باستان مربوط می‌شود. اولین لاک ناخن از سفیده تخم مرغ، گل و موم ساخته شد اما پس از سال‌‌ها اولین لاک مدرن در سال ۱۹۲۰ توسط شرکت Charles Revson ساخته شد که امروزه به نام Revlon شناخته می‌شود.
در حدود سال ۶۰۰ پس از میلاد، زنان چینی برای متمایز ساختن خود از طبقات کارگر، شروع به استفاده از پودرهای روشن‌کننده که معمولاً از پودر سفید تشکیل میشد، کردند. این پودرها در اصل نوعی فاندیشن به حساب می‌آمدند که باعث تمایز رنگ صورت زنان میشد. آن‌ها همچنین از پودرهای قرمز پررنگ برای رژگونه و پودرهای تیره برای سیاه کردن ابروهای خود استفاده می‌کردند.
رنگ‌های مورد استفاده در بیشتر لوازم آرایشی چینی‌ها در آن زمان از جوشاندن گیاهان، چربی‌های حیوانی و ادویه‌ها به دست می‌آمد.
چین باستان یکی از اولین کشورهایی بود که با سرعت زیادی روش‌های زیبایی و آرایشی را تغییر داد و عمدتاً این تغییرات بر پایه شکل و رنگ ابرو بودند. بیشترین ترندهای ابرو در طول سلسله سلسله تانگ (۶۱۸-۹۰۷ پس از میلاد) ایجاد شد.
تحولات لوازم آرایشی در دوره رنسانس
در دوران رنسانس، دیدگاه‌ها در مورد لوازم آرایشی دوباره تغییر کرد. در این دوران مردان و زنان تأکید بیشتری بر ظاهر خود داشتند؛ بنابراین بار دیگر چهره و آرایش‌ها متفاوت شد.
در این دوران کرم‌ها، پودرها عطرها به خانه‌های مردم، به ویژه اشراف‌زادگان راه یافتند. زنان برای داشتن رنگ پوست مد روز یعنی سفید کم رنگ به سراغ مواد سمی و سربی می‌رفتند. آن‌ها حتی حاضر بودند سلامتی‌شان به خطر بیافتد.
در این دوران از تاریخ، «بهداشت» به شدت رنگ باخت تا جایی‌که افراد خیلی کم استحمام می‌کردند و برای از بین بردن بوی بدن به مقدار بسیار زیادی عطر استفاده می‌کردند.
تغییرات دنیای آرایشی ۱۵۰۰ میلادی
در اوایل دوره ۱۵۰۰ میلادی زنان مراقبت از پوست را جدی گرفتند و با استفاده از دستورالعمل‌های خانگی به سراغ ظاهری طبیعی با پوست بی‌عیب و نقص رفتند؛ اما ناگهان در طول دهه ۱۵۵۰، زمانی‌که مفهوم زیبایی الیزابتی (به خاطر چهره ملکه الیزابت) محبوب و رایج شد، همه چیز تغییر کرد.
هر زن برای داشتن پیشانی بزرگ شروع به برداشتن ابروهای خود کرد. همچنین برای این‌که پوستی سفی داشته باشند از مخلوط سرکه و سرب سفید استفاده می‌کردند و گونه‌ها و لب‌های خود را با استفاده از سفیده تخم‌مرغ و حتی جیوه آرایش می‌کردند. این ترندهای زیبایی خطرات مختلفی را برای سلامت زنان به همراه داشت و نقش مهمی در کاهش امید به زندگی در آن‌ها ایجاد کرد؛ به‌طوری که سن زنان به بالاتر از ۲۹ سال نمی‌رسید!
تغییرات دنیای آرایشی در دهه ۹۰
ملکه دیگری که بر روند زیبایی تأثیر گذاشت؛ اما این بار بر خلاف همه قبلی‌ها عمل کرد، ملکه ویکتوریا بود. او اعتقاد داشت که آرایش کردن غیرمعمول مبتذل است و این امر واکنشی شدید را علیه استفاده از لوازم آرایشی ایجاد کرد.
در این زمان، زنان شروع به نیشگون گرفتن گونه‌های خود و گاز گرفتن لب‌های خود کردند تا ظاهری به رنگ رز به صورت خود بدهند. در این دوره زنانی که آرایش می‌کردند در جامعه با نگاهی تحقیرآمیز روبه‌رو می‌شدند و یا بهعنوان فاحشه به حساب می‌آمدند.
با این‌حال در طول دهه ۱۹۲۰، «چهره» ستاره‌های سینمای هالیوود شروع به تشویق زنان برای استفاده از لوازم آرایشی کرد. این امر دوباره باعث شد که صنعت لوازم آرایشی رونق پیدا کند و همچنین منجر به ترندهای زیبایی منحصر‌به‌فرد مانند رژ لب قرمز در دهه ۱۹۵۰ و ابروهای نازک در دهه ۱۹۹۰ شد.
نگاه امروزی به لوازم آرایشی
امروزه لوازم آرایشی به‌طور خاص با لوازم بهداشتی و مراقبت شخصی گره خورده است. اگرچه امروزه هنوز نیز افراط و ترندهای عجیب و غریب در دنیای آرایشی وجود دارد و تقاضا برای محصولات مراقبت پوستی و آرایشی بیشتر از هر زمان دیگری در طول تاریخ افزایش یافته است؛ اما افکار مردم در مورد لوازم آرایشی به شدت تغییر کرده است.
هر فردی می‌تواند ظاهر خود را داشته باشد و بدون این‌که سلامتی‌اش به خطر بیفتد و به‌راحتی در میان صدها برند معتبر آرایشی محصول موردنظر خود را بیابد و استفاده کند.
اکنون آرایش به همه افراد از هر نژاد، طبقه و جنسیت تعلق دارد و از طریق رسانه‌های اجتماعی لوازم آرایشی تبلیغ می‌شود. مردم می‌توانند بدون آرایش و یا آرایش‌های رنگارنگ در اجتماع حضور یابند و حتی حرفه‌ای در زمینه‌ی آرایشگری، مراقبت‌های پوستی و سلامتی داشته باشند.
سخن پایانی
بعد از خواندن تاریخچه لوازم آرایشی آیا فکر می‌کنید درک دنیای مدرن از زیبایی در مقایسه با تحولات آرایشی در طول دوره‌های تاریخی مختلف کامل شده است؟ وقتی نگاهی به دنیای محدود مادرهای خود می‌اندازیم و از قوانین سختگیرانه دنیای زیبایی که در آن بزرگ شده‌اند، مطلع می‌شویم، به عنوان فردی که بخشی از نسل جدید است احساس می‌کنیم که دنیای لوازم آرایشی- بهداشتی اگرچه خیلی تغییر کرده است اما هنوز هم در معرض کمبودها و محدودیت‌هایی است که فضایی زیادی برای رشد دارد. نظر شما چیست؟ به نظر شما آرایش کردن مانند دوران ملکه یک ضرورت است یا می‌توان به آن به چشم یک سرگرمی نگاه کرد؟! خوشحال می‌شویم نظرات خود را با ما در میان بگذارید.
